Rosyjskie elektryczne zespoły trakcyjneAutor: Ryszard Piech
Koleje rosyjskie są w naszym kraju nadal bardzo mało znane, przez co wydają się niezmiernie egzotyczne. Całego kolorytu dodaje fakt, że kursujący tam tabor w postaci ezt. występuje jedynie na szerokim torze, stąd w Polsce i innych krajach europy centralnej z normalnym rozstawem szyn jest on raczej niespotykany. Dlatego warto przybliżyć, jakie pojazdy znajdują się obecnie w ofercie zakładów produkujących ezt. w Rosji.
WiodÄ…cym zakĹ‚adem produkujÄ…cym ezt. w Rosji jest ДемиховŃкиймаŃиноŃтроительныйзавод(ДМЗ), czyli Demichowskij maszinostroitelnij zawod (DMZ). ZakĹ‚ad zlokalizowany niedaleko Moskwy zostaĹ‚ zaĹ‚oĹĽony w 1935 roku, by za czasĂłw ZSRR stać siÄ™ wiodÄ…cym zakĹ‚adem produkujÄ…cym ezt. na potrzeby sieci szerokotorowej. Nawet we współczesnej Rosji zakĹ‚ad odpowiada za produkcjÄ™ 80% skĹ‚adĂłw tego typu. W nowych realiach gospodarczych zostaĹ‚ on przejÄ™ty przez koncern ТРĐНСМĐШХОЛДĐНГ, czyli Transmaszholding. ZakĹ‚ad opracowaĹ‚ 17 typĂłw pociÄ…gĂłw i wyprodukowaĹ‚ przeszĹ‚o 3000 wagonĂłw kursujÄ…cych po caĹ‚ej Rosji. W 2007 roku dostarczono Ĺ‚Ä…cznie 630 wagonĂłw do ezt. typĂłw ED4M, ED9M i ED9MK. ZakĹ‚ad zatrudnia prawie 4000 pracownikĂłw.
ED4MSkład ED4M. Fot. Transmaszholding
Składy serii ED4M zostały wprowadzone do produkcji seryjnej w 1997 roku. Model ten zasilany jest z sieci napowietrznej o napięciu 3 kV prądu stałego. Na pociąg składają się końcowe wagony sterownicze, środkowe silnikowe oraz środkowe doczepne. Pociągi są tworzone według potrzeby z odpowiednich wagonów, gdzie minimalny skład musi mieć 4 wagony (dwa sterownicze i 2 silnikowe. Typowy dla Rosji skład ma 10 wagonów, z czego dwa sterownicze, 4 lub 5 silnikowych oraz 4 lub trzy doczepne. Skład taki ma przeszło 220 metrów długości oraz może przewieźć przeszło 1000 pasażerów. Wygląd zewnętrzny jest typowy dla konstrukcji rosyjskich z zastosowaniem blach ryflowanych oraz skrajnych przedsionkach wejściowych z drzwiami dwuskrzydłowymi. Charakterystyczny wygląd nadaje kształt czoła pociągu. Oprócz tego pociąg posiada pokładowy system diagnostyczny, w środku zastosowano odporne na ogień tworzywa sztuczne, elektroniczne tablice kierunkowe oraz głosowy system zapowiedzi przystanków. We wnętrzu siedzenia ustawiono w układzie 3+3, co z racji dużej szerokości niweluje tą niedogodność.
ED4M podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 3 kV DC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 220,67 m / 10
Możliwe ilości wagonów 4, 6,8,9,11
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06
Szerokość 3522 m
Wysokość b/d
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 1070
Maksymalna moc 4,7 MW
Prędkość maksymalna 130 km/h
Nacisk na oĹ› 21 t
ED4MKSkład ED4MK. Fot. Transmaszholding
W 1999 roku rozpoczęto produkcję składów ED4 MKM, które w stosunku do pierwowzoru zostały przebudowane w celu zwiększenia komfortu podróżowania. Od strony technicznej pociąg pozostał bez zmian, jednak wnętrze przeszło prawdziwą transformację. Znajdują się tam trzy klasy, gdzie pierwsza ma układ siedzeń 2+2, druga ma układ siedzeń 2+3 natomiast trzecia 3+3. W podstawowym układzie skład ma pięć wagonów klasy pierwszej, trzy drugiej oraz dwa trzeciej, jednak ostateczny układ wnętrza zależy od zamawiającego. Toalety są zabudowane jedynie w wagonach bez napędu, jednak w przeciwieństwie do poprzednika są one typu zamkniętego.
ED4MK podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 3 kV DC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 220,67 m / 10
Możliwe ilości wagonów 4, 6,8,9,11
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06
Szerokość 3522 m
Wysokość b/d
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 638
Maksymalna moc 4,7 MW
Prędkość maksymalna 130 km/h
Nacisk na oĹ› 21 t
ED4E Skład ED4E. Fot. Transmaszholding
Na bazie składów ED4M postanowiono zbudować model ED4E-0001, który miał dawać oszczędności w zużywanej energii elektrycznej. Zarówno wygląd zewnętrzny jak i parametry trakcyjne pozostały tożsame z serią ED4M, jednak w ED4E zastosowano szereg zmian, których opis producent podał dosyć lakonicznie. Największą zmianą ma być zastosowanie nowych silników TED 4-U1, które w przeciwieństwie do ED4M mogą być przełączane w układy szeregowe i równoległe. Dzięki temu ma zostać osiągnięte zmniejszenie zużycia energii o 16-24% w stosunku do poprzednich modeli. Jednak opis ten jest dosyć niejasny i niewiadomo, czy ED4E ma rozruch oporowy i jedynie wprowadzono przełączanie na szeregowe i równoległe, co kraje takie jak Polska wprowadzały już w latach 1970-tych.
ED9MSkład ED9M. Fot. Transmaszholding
Odpowiednikiem składów ED4M dla zasilania napięciem przemiennym 25 kV 50 Hz stały się składy ED9M. Oprócz innego systemu zasilania, który wymusił zabudowanie transformatora zmniejszeniu uległa moc oraz ogólna pojemność w stosunku do wersji na prąd stały. Jednak tutaj dodano możliwość hamowania elektrodynamicznego, co zmniejszyło koszty użytkowania.
ED9M podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 25 kV 50 Hz AC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 220,67 m / 10
Możliwe ilości wagonów 4, 6,8,9,11
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06
Szerokość 3522 m
Wysokość b/d
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 1020
Maksymalna moc 4,4 MW
Prędkość maksymalna 130 km/h
Nacisk na oĹ› 21 t
ED9MK Skład ED9MK. Fot. Transmaszholding
Również w przypadku składów na prąd przemienny powstała wersja komfortowa pociągu, która ponownie odpowiada w większości rozwiązań składów ED4MK. Jednak tutaj w podstawowym układzie występują 4 wagony klasy pierwszej, cztery klasy drugiej raz 2 trzeciej, oczywiście ostateczny kształt układ jest efektem indywidualnych zamówień.
ED9EPróby stworzenia bardziej ekonomicznego pociągu doprowadziły do powstania prototypu ED9E. Tutaj zdecydowano się zabudować nowe elektroniczne przekształtniki trakcyjne z możliwością hamowania rekuperacyjnego. Dodatkowe oszczędności ma przynieść zmniejszona do trzech ilość wagonów silnikowych. Skład jest również krótszy o jeden wagon.
ED9E podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 25 kV 50 Hz AC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 203,4 m / 9
Możliwe ilości wagonów 4, 6,8,10,11
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06
Szerokość 3522 m
Wysokość b/d
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 1020
Maksymalna moc 3,52 MW
Prędkość maksymalna 130 km/h
Nacisk na oĹ› 21 t
ED4MKM Skład ED4MKM. Fot. Transmaszholding
Skład ED4MKM stanowisko pomocnika maszynisty. Fot. Transmaszholding
Skład ED4MKM stanowisko maszynisty. Fot. Transmaszholding
Skład ED4MKM przedział klasy 1. Fot. Transmaszholding
Skład ED4MKM przedział klasy 2. Fot. Transmaszholding
Skład ED4MKM przedział klasy 3. Fot. Transmaszholding
Wraz z upływem lat przyszła kolejna pora na dokonanie unowocześnień w oferowanej gamie produktów. Efektem tego zapotrzebowania stał się skład ED4MKM, który wnosi całkowicie nowe podejście do stylistyki pojazdów kolejowych w Rosji. Składy te otrzymały nowoczesną ścianę czołową oraz po raz pierwszy poszycie boczne bez ryfli. To w połączeniu z zastosowaniem drzwi odskokowo –przesuwnych dało nadzwyczaj pozytywne efekty stylistyczne oraz zmniejszyło szerokość zewnętrzną bez zmniejszania wewnętrznej. Warte odnotowania jest rezygnacja ze stopni, co oznacza, że składy te mogą obsługiwać jedynie wysokie perony. Od strony technicznej składy te mają unowocześniony układ napędowy z możliwością rekuperacji energii podczas hamowania. We wnętrzu zastosowano trzy klasy wzorem ED4MK, jednak maksymalna ilość miejsc siedzących spadła do 416. Jest to efektem zastosowania siedzeń w układzie 1+2 dla klasy pierwszej, 2+2 dla drugiej oraz 2+3 dla trzeciej. Wnętrze dodatkowo zyskało klimatyzację oraz wewnętrzny i zewnętrzny system monitoringu.
ED4MKM podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 3 kV DC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 220,60 m / 10
Możliwe ilości wagonów 4, 6,8,9,11,12
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06
Szerokość 3480 m
Wysokość b/d
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 416
Maksymalna moc 4,7 MW
Prędkość maksymalna 130 km/h
Nacisk na oĹ› 21 t
ED4MKM-AERO Skład ED4MKM-AERO. Fot. Transmaszholding
Skład ED4MKM-AERO. Fot. Transmaszholding
Specyficzną odmianą składów ED4MKM stała się wersja AERO, która została zamówiona specjalnie dla obsługi szybkich pociągów łączących Moskwę (stacja Biełoruskaja) z lotniskiem Szeremietiewo. Pierwszy pociąg został dostarczony w kwietniu 2008 roku, a całe zamówienie obejmuje 7 zespołów. Składy w wersji AERO mają jedynie 8 wagonów. We wnętrzu ponownie znajdują się trzy klasy, z takim samym układem jak w ED4MKM, jednak zastosowane siedzenia są bardziej komfortowe. Dodatkowo przedziały wyposażono w przestrzeń na większy bagaż, typowy w przypadku podróży z i na lotnisko. W składzie znajduje się również wagon bagażowy, gdzie przewożone są bagaże pasażerów samolotów, które zostały wcześniej nadane na stacji kolejowej. Prędkość maksymalna została zmniejszona do 120 km/h. Dodatkowo przejścia międzywagonowe dostarczyła firma Hübner, co zapewnia większą dzwiękoszczelność. Oprócz tego jedno WC w składzie zostało przystosowane do obsługi osób na wózkach inwalidzkich, a każdy pozostały wagon posiada standardowe WC.
ED4MKM podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 3 kV DC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 176,48 m /8
Możliwe ilości wagonów 4, 6,9,10,11,12
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06
Szerokość 3480 m
Wysokość b/d
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 294
Maksymalna moc 3,76 MW
Prędkość maksymalna 120 km/h
Nacisk na oĹ› 21 t
ED6 Skład ED6. Fot. Transmaszholding
W 2000 roku wyprodukowano koncepcyjny skład ED6 mający na celu zaoferowanie pojazdu z silnikami asynchronicznymi prądu przemiennego. Skład został zbudowany na bazie pudeł starszej generacji, jeszcze z ryflami i był przystosowany do zasilania z sieci napowietrznej prądu stałego 3 kV. W pociągu tym testowano wiele nowych rozwiązań mających dać pojazd znacznie tańszy w eksploatacji. Pociąg występuje w ofercie producenta jako skład regionalny o prędkości maksymalnej 160 km/h oraz aglomeracyjnej o prędkości 130 km/h. Dodatkowo skład regionalny ma 10 wagonów, z czego 3 silnikowe, natomiast aglomeracyjny ma 11 wagonów, z czego 5 silnikowych.
ED6 podstawowe dane techniczne
Wersja Regionalna Aglomeracyjna
Rozstaw kół 1520 mm 1520 mm
Napięcie 3 kV DC 3 kV DC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 220,6 m /10 242,7 m / 11
Możliwe ilości wagonów 3,4,5,6,7,8,9,10 3,4,5,6,7,8,9,10
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06 22,06 / 22,06
Szerokość 3522 m 3522 m
Wysokość b/b b/d
Wysokość podłogi 1250 mm 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 640 1092
Maksymalna moc b/d b/d
Prędkość maksymalna 160 km/h 130 km/h
Nacisk na oĹ› b/d b/d
ED12 D W ofercie producenta znajduje się również skład dwunapięciowy (3 kV DC oraz 25 kV 50 Hz AC). Pociąg ten technicznie miałby bazować na składach ED9E oraz ED4MKM. Dzięki zastosowaniu tyrystorowego rozruchu pociąg miałby cechować się dużą ekonomiką. Skład miałby 4 wagony silnikowe, 4 doczepne i dwa skrajne sterownicze. Według podanych parametrów drzwi wejściowe miały być węższe, najprawdopodobniej jednoskrzydłowe.
ED12D podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 3 kV DC i 25 kV 50 Hz
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 220,6 m /10
Możliwe ilości wagonów 4,6,8,10,12,14,16
Długość wagonu skrajnego / środkowego 22,06 / 22,06
Szerokość 3522 m
Wysokość b/d
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 840
Maksymalna moc 3,6 MW
Prędkość maksymalna 120 km/h
Nacisk na oĹ› b/d
DDB1Skład DDB1. Fot. Transmaszholding
W 1998 roku powstała bardzo ciekawa koncepcja stworzenia tanim sumptem spalinowych składów pasażerskich. Pociąg oznaczony jako DDB1 składał się z dwóch sekcji lokomotyw 2M62U, między które wstawiono 10 nowych wagonów bazujących na stosowanych w seriach ED4M, przez które przeciągnięto odpowiednie kable sterowania wielokrotnego. W ten sposób utworzono spalinowy zespół trakcyjny, tani w budowie, choć bardzo kosztowny w eksploatacji. Odbiorcą tych pojazdów były koleje białoruskie BŽD, obecnie BCz.
DDB1 podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Trakcja spalinowa
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 255,36 m /12
Możliwe ilości wagonów dowolna
Długość głowicy napędowej /wagonu środkowego 17,4 / 22,05
Szerokość 3522 m
Wysokość 4650 mm
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących b/d
Maksymalna moc 1,472 MW
Prędkość maksymalna 100 km/h
Nacisk na oĹ› 21,5 t
ED1Skład ED1. Fot. Transmaszholding
PodobnÄ… do omawianej wczeĹ›niej koncepcjÄ™ zastosowano dla czterech zespoĹ‚Ăłw trakcyjnych ED1. Za jednostki trakcyjne posĹ‚uĹĽyĹ‚y lokomotywy serii WĹ80S zmodernizowane przez NEVZ, pomiÄ™dzy ktĂłre wstawiono specjalnie wyprodukowane wagony Ĺ›rodkowe, bazujÄ…ce na tych ze skĹ‚adĂłw serii ED9. Ilość wagonĂłw w skĹ‚adzie wynosi 10, z czego dwa skrajne sÄ… wyposaĹĽone w toalety.
ED1 podstawowe dane techniczne
Rozstaw kół 1520 mm
Napięcie 25kV 50 Hz AC
Bazowa długość zespołu/ ilość wagonów 252,98 /12
Możliwe ilości wagonów dowolna
Długość głowicy napędowej /wagonu środkowego 16,24 / 22,05
Szerokość 3522 m
Wysokość 5,1 m
Wysokość podłogi 1250 mm
Ilość miejsc siedzących 1148
Maksymalna moc 6,52 MW
Prędkość maksymalna 110 km/h
Nacisk na oĹ› b/d
Patrząc na cechy produkowanego w Rosji taboru nie sposób odnieść wrażenia, że kraj ten zmiany systemowe przechodzi jeszcze ciężej, niż Polska. Znane z Polski rozwiązania do Rosji docierały o 5-10 lat później, stąd przed tamtejszym przemysłem jest jeszcze długa droga. Jednak mimo tego widać pozytywne objawy jak chociażby wdrożenie do produkcji składów ED4MKM, a już tym bardziej w wersji AERO.