Rosyjskie wagony pasaĹĽerskie
Autor: Ryszard Piech

W naszym cyklu poznawania kolei szerokotorowej czas zajrzeć do segmentu wagonów pasażerskich, które w ostatnim okresie przeszły dosyć duży zakres modernizacji, czym wyglądem i standardem zbliżyły się do produktów europejskich.
W Rosji największym producentem wagonów pasażerskich jest Тверскойвагоностроительныйзаводczyli Twerskoj wagonostroitelnyj zawod (TWZ) mający siedzibę w mieście Тверczyli Twer wchodzący w skład koncernu ТРАНСМАШХОЛДИНГ, czyli Transmaszholding. Zakład ten sięga swoją historią do 1898 roku, a w 2007 roku wyprodukował 922 wagony pasażerskie oraz 7344 wózków towarowych.
Wagony pasaĹĽerskie starej konstrukcji
Jeszcze do niedawna główny asortyment produkowanych wagonów pasażerskich bazował na konstrukcjach z poprzedniej epoki z mało estetycznymi ryflowanymi bokami. Mimo tego ich prędkość maksymalna wynosiła 160 km/h, a wnętrza zyskiwały nieco bardziej współczesny wygląd. Wszystkie wagony są produkowane na tor szeroki z zachowaniem skrajni 1-VM, mają 25,5 metra długości i przewidywany jest 28 letni okres ich eksploatacji. Na obu końcach znajdują się przejścia międzywagonowe osłonięte gumowymi pierścieniami zgodnymi ze stosowanymi na kolejach normalnotorowych. Wagony są łączone za pomocą sprzęgu samoczynnego SA-3 oraz wyposażone w urządzenia zderzne. Dzięki temu możliwa jest ich eksploatacja w systemie przestawczym, a po wymianie sprzęgu automatycznego na śrubowy można połączyć wagony rosyjskie z europejskimi z zachowaniem możliwości przejścia między wagonami. Wagony są budowane na bazie stali o dużej wytrzymałości na korozję, a konstrukcja wejść umożliwia obsługę peronów tak niskich jak i wysokich. Dla obsługi niskich peronów zabudowano dwa obniżające się stopnie. W ten sposób są wykonane następujące wagony:


Wagon 61-4174. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4174 wnętrze. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4174 korytarz. Fot. Transmaszholding

Wagon sypialny 61-4174 wyposażony jest w 16 łóżek (po 2 na przedział) oraz 2 miejsca dla obsługi. Typowo dla wagonu sypialnego posiada on przedział służbowy wyposażony w centralkę elektryczną, siedzenie, stolik, zlew, półki na kubki, sejf, lodówkę oraz kuchenkę mikrofalową. Obok tego przedziału znajduje się przedział sypialny dla obsługi wagonu składający się z dwóch łóżek, półki na bagaże, oraz telewizora z odtwarzaczem wideo. Dla użytku pasażerów dostępny jest przedział sanitarny wyposażony w prysznic mający wydajność 12 pasażerów przez 24 godziny w dwu godzinnych interwałach. Toaleta została wykonana w systemie zamkniętym. Natomiast przedziały pasażerskie są wyposażone w łóżka oraz system audio-wideo pozwalający na nadawanie do pasażerów informacji jak również programów rozrywkowych.


Wagon 61-4177. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4177 korytarz. Po lewej miejsca bokowe po prawej przedział. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4177 miejsca bokowe. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4177 przedział. Fot. Transmaszholding

Wagon kuszetka 61-4177 jest typem wagonów specyficznych dla kolei szerokotorowej w Rosji oraz krajach byłego ZSRR. Składa się on z półotwartych przedziałów (bez zamykania wejścia) z jednej strony i mniejszych przedziałów z drugiej. W dużym przedziale są zamontowane dwa łóżka na bok, natomiast w węższym siedzenia rozkłada się tak, że tworzą wzdłuż boku wagonu miejsca leżące. Miejsca te zwane „bokowymi”z racji swoich rozmiarów i ułożenia są mało wygodne. Tak więc jest to rozwiązane zupełnie inne od europejskich kuszetek i można się jedynie zastanawiać dlaczego w Rosji nie zdecydowano się wykorzystać zalet skrajni szerokotorowej do zabudowania trzech pełnowymiarowych łóżek w pionie z szeroką uliczną boczną. W zamian za to skonstruowano coś, co wspomina każdy odwiedzający Rosję (i nie tylko) zwłaszcza, gdy odbywał podróż na miejscach „bokowych”. Wagon w tym układzie ma 54 miejsca leżące dla pasażerów oraz 2 dla obsługi. TWZ oferuje również modernizacje starszych wagonów tej generacji mające na celu dostosowanie ich wyposażenia do obecnie produkowanych. W ramach tych prac oferowana jest również możliwość wymiany pudła na nowe.


Wagon 61-4179. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4179 korytarz. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4179 przedział. Fot. Transmaszholding

Wagon sypialny 61-4179 z klimatyzacją. Współczesne wagony nie mogą się obejść bez klimatyzacji, toteż i w wagonach sypialnych musiała ona zostać wprowadzona. Wagon 61-4179 ma 36 łóżek dla pasażerów (po 4 na przedział) oraz 2 dla obsługi pociągu.


Wagon 61-4186. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4186 winda do wĂłzkĂłw. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4186 przedział dla niepełnosprawnych. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4186 korytarz. Fot. Transmaszholding

W gamie produktów znajduje się również wagon sypialny 61-4186 mający charakter specjalnego przeznaczenia. Został on zaprojektowany do przewożenia pasażerów, obsługi pociągu oraz osób z ograniczoną mobilnością. W związku z tym posiada zabudowane specjalne siedzenie oraz dolne łóżko dla osoby na wózku. Dodatkowo przedział ten posiada specjalne urządzenia do przytwierdzenia wózka podczas jazdy oraz w zestaw uchwytów ułatwiający poruszanie się po nim. Przedział posiada również system informacji pasażerskiej oraz przycisk do wezwania obsługi pociągu. Natomiast na górnym łóżku w tym przedziale może podróżować osoba towarzysząca. Odpowiednio dostosowano również przedział WC. Wagon ma 24 łóżka dla pasażerów oraz 2 dla obsługi wagonu.


Wagon 61-4194. Fot. Transmaszholding

Wagon serii 61-4194 to kolejna odmiana kuszetki z otwartymi przedziałami mieszczącej 54 pasażerów oraz dwóch pracowników obsługi. Zmiany poczynione w stosunku do modelu 61-4177 są na tyle małe, że producent ich nawet nie wymienia.


Wagon 61-9941. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-9941 przedział konferencyjny. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-9941 prywatny gabinet. Fot. Transmaszholding

Pod oznaczeniem 61-9941 odnajdujemy wagon salonkę wyposażoną w duży przedział konferencyjny z telewizorem i radiem. Obok niego znajduje się prywatny gabinet ze stolikiem, siedzeniem, łóżkiem oraz przyciskiem wezwania obsługi. Dla osób towarzyszących przewidziano jeden dwuosobowy przedział. Wagon jest wyposażony w częściowy korytarz boczny. Można z niego wejść do przedziału obsługi wagonu, oraz kuchni. Na końcu wagonu zamontowano tradycyjnie przedziały sanitarne. Cały wagon jest wyposażony w indywidualną dla przedziałów klimatyzację produkcji Mistubishi.

Wagony nowej generacji

Patrząc na zdjęcia wcześniejszych produktów widać bardzo wyraźnie, że konstrukcyjnie sięgają dosyć mocno wstecz, zwłaszcza wygląd zewnętrzny. Dlatego też opracowano nową rodzinę pojazdów określanych mianem serii 4440. Wagony te cechują się zastosowaniem płaskich ścian bocznych oraz nowoczesnych drzwi odskokowych. Ich produkcję rozpoczęto w 2008 roku i do jego końca wyprodukowano łącznie 209 sztuk, z czego 167 było sypialnych, 7 kuszetek oraz 35 sypialnych specjalnego przeznaczenia.


Wagon 61-4440. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4445 wnętrze. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4447. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4447 korytarz. Fot. Transmaszholding

Wagony sypialne są oznaczane jako 61-440 i mają układ wnętrza zbliżony do modelu 61-4179. Kuszetki mają oznaczenie 61-4447 i odpowiadają układem wcześniej produkowanym modelom. Natomiast sypialny wagon specjalnego przeznaczenia ma oznaczenie 61-4445 i odpowiada modelowi 61-4186. Wagony te mają prędkość maksymalną 160 km/h, a ich rodzina w służbie RŻD ma zostać uzupełniona o kolejne modele. Mają to być:


Wagon 61-4441. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4441 korytarz. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4441 przedział. Fot. Transmaszholding

61-4441 –wagon przedziałowy, dzienny mający po sześć miejsc siedzących w przedziale.
61-4452 –wagon sypialny z dwumiejscowymi przedziałami wyposażonymi w monitory LCD oraz dostęp do telewizji i radia podczas jazdy pociągu. Nad łóżkami zostały powieszone obrazy.


Wagon 61-4444. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4444 wnętrze. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4444 wnętrze. Fot. Transmaszholding

61-4444 –wagon restauracyjno barowy.

Wagony do prędkości 200 km/h

Częścią oferty TWZ są również wagony pasażerskie o prędkości maksymalnej 200 km/h. Konstrukcja pudła jest tożsama z wagonami serii 4440, jednak główne różnice spoczywają w zastosowanym wózku oraz wykonywaniu tych wagonów jako dziennych klasy pierwszej, drugiej lub trzeciej oraz w wykonaniu wagonu restauracyjnego. Wagony mają konstrukcję stalową z poszyciem ze stali nierdzewnej. Zasadniczą różnicą jest zastosowanie wyjść jedynie w strefie wysokiej podłogi, ponieważ zastosowanie wagonów ma się ograniczać do głównych stacji wyposażonych w takie perony. Na rodzinę tą składa się:


Wagon 61-4170. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4170 wnętrze. Fot. Transmaszholding

Wagon 61-4170 wyposażony wyłącznie w miejsca siedzące, gdzie czas jazdy ma być nie większy niż 12 godzin. Wagon ma zamontowaną klimatyzację, a we wnętrzu są sześciomiejscowe przedziały. Ściany boczne są wyłożone panelami z tworzyw sztucznych odpornych na ogień.


Wagon 61-4188. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4188 przedział dla osób na wózku. Fot. Transmaszholding

61-4188 to wagon dzienny z przedziałem służbowym oraz dostosowany do przewozu osób na wózkach inwalidzkich.


Wagon 61-4189. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4189 wnętrze. Fot. Transmaszholding


Wagon 61-4189 wnętrze. Fot. Transmaszholding

61-4189 to z kolei wagon restauracyjny mogący jednorazowo pomieścić 34 pasażerów.

Nowe produkty

Wraz z postępującymi przetargami modyfikacjom musi ulegać także oferta. W niedawnym czasie RŻD rozstrzygnęły dwa ważne przetargi. Według pierwszego TWZ ma wyprodukować 110 nowych wagonów sypialnych wykonanych według skrajni normalnotorowej, ponieważ wagony te będą kursowały na połączeniach dalekobieżnych łączących Rosję z Europą. Wagony te mają się pojawiać się na szlakach od 2010 roku. Oprócz tego RŻD zleciło konsorcjum złożonemu z firm Alstom oraz Transmaszholding zadanie opracowania i produkcji nowych dalekobieżnych wagonów piętrowych. Zamówienie to obejmuje około 1210 wagonów i raczej pewnym jest, że przynajmniej częściowo produkcja będzie się odbywała w zakładach TWZ.

Pozostała produkcja TWZ

Zakład oprócz produkcji wagonów pasażerskich zajmuje się również wytwarzaniem wagonów towarowych, specjalnego przeznaczenia oraz wózków. Wśród nich znajduje się:
61-4185, czyli wagon bagażowy o ładowności 20 t.


Wagon 61-4500. Fot. Transmaszholding

61-4500 –wagon więźniarka pozwalający przewieźć 75 aresztowanych pod eskortą 10 strażników.
11-4164 –wagon skrzyniowy do przewozu towarów o łącznej masie 50 t.


Wagon 61-4159. Fot. Transmaszholding

61-4159 –wagon pancerny do przewozu kosztowności.
Wagon pralnia, stosowany w pociągach dalekobieżnych dla dezynfekcji oraz prania ubrań oraz strojów służbowych obsługi pociągu.


Wagon Ĺ‚aĹşnia. Fot. Transmaszholding

Wagon łaźnia służący również do dezynfekcji budowany na cele wojskowe.


Wagon TK-VG-182. Fot. Transmaszholding

TK-VG-18-2 to wagon do przewozu paliwa i odpadów radioaktywnych. Wagony podobnej konstrukcji występują w krajach posiadających elektrownie atomowe, jednak nie są zbyt często spotykane na szlakach..


WĂłzek z hamulcami tarczowymi. Fot. Transmaszholding


WĂłzek z hamulcami tarczowymi. Fot. Transmaszholding


WĂłzek z hamulcami klockowymi. Fot. Transmaszholding

Wózki do wagonów pasażerskich oraz towarowych. Dla pociągów pasażerskich wózki są wyposażane w tarcze hamulcowe, co jest rozwiązaniem nowoczesnym, jednak zastosowanie wąskich niewentylowanych tarcz może budzić zdziwienie zwłaszcza w wagonach na prędkość 200 km/h. Dostępne są również wózki z tradycyjnymi hamulcami klockowymi.

Po latach zastojów widać w końcu postęp w dziedzinie budowy wagonów szerokotorowych. Wszystkie obecnie produkowane pojazdy są wyposażane w zamknięty obieg WC, a dzięki zastosowaniu płaskich ścian bocznych oraz nowej generacji drzwi odskokowych wizualnie znacznie odmłodniały. Równie dobrym jest wprowadzenie nowoczesnych wagonów dziennych, jednak w zakresie pociągów nocnych, stanowiących większość połączeń w Rosji, nadal niekorzystnym jest stosowanie przestarzałych kuszetek z pół otwartymi przedziałami. Nieco lepiej sytuacja wygląda w obszarze wagonów sypialnych, jednak i tutaj standardy nadal odstają od spotykanych w Europie. Cóż najwyraźniej Rosja nie dorosłą jeszcze do stwierdzenia, że oferowane usługi są zbyt rozbuchane. Przy parametrach jakie daje szerokotorowa skrajnia wagony powinny mieć większą pojemność, co da się osiągnąć bez tracenia komfortu. Przykładem tego jest Velaro RUS mający układ siedzeń 2+2 zarówno w klasie pierwszej jak i drugiej natomiast czas pokaże czy nowe wagony piętrowe będą posiadały większą pojemność tak potrzebną we wiecznie zapchanych rosyjskich pociągach.