[Trolejbusy] 1958-1981 Škoda 9Tr

[kulikowski]

Pardubice (Czechosłowacja)

Wikipedia.org

Ostrawa
Wikipedia.org

Wilno
Wikipedia.org

Warszawa
Omni-Bus.eu

Gdynia
LuBus.info
Flickr.com

Gorłowka (ZSRS)
Skoda-Club.net

Jałta (ZSRS)

Skoda-Club.net

Symferopol (ZSRS)
Skoda-Club.net

Tarnopol (ZSRS)
Wikipedia.org

wymiary
LuBus.info

stanowisko kierowcy
Wikipedia.org

wnętrze
Wikipedia.org

Škoda 9Tr to trolejbus produkowany przez czeską firmę Škoda, następca modelu Škoda 8Tr. Na pierwszy rzut oka nowy trolejbus różniło od poprzednika znacznie bogatsze przeszklenie. W przedniej i tylnej części wprowadzono duże, panoramiczne szyby. Zastosowano koła jezdne systemu Trilex (tzw. „gwiazdowe”). Wiele elementów oraz detali nadwozia zapożyczono, w ramach unifikacji, od autobusu Škoda-Karosa 706RTO. Trolejbusy Škoda 9Tr były eksportowane także do innych krajów RWPG. Stanowiły m.in. podstawę taboru w wielu miastach Związku Sowieckiego. Szczególnie ciekawym rozwiązaniem było łączenie dwóch trolejbusów 9Tr w pojazd członowy. W pierwszym z nich siedział kierowca zespołu, natomiast podniesione pałąki drugiego zasilały silniki obu członów. W 1977 wprowadzono do produkcji wersję 9TrH z hydraulicznym wspomaganiem układu kierowniczego. W 1979 roku rozpoczęto produkcje Skody wyposażonej w sterowanie impulsowe oraz hydrauliczne wspomaganie kierownicy – czyli Skody 9TrHT. Skoda 9Tr stała się hitem eksportowym zakładów Skoda. Łącznie w latach 1958 – 1981 wyprodukowano 7372 trolejbusy tego typu, z czego 6446 na eksport. Głównym odbiorcą był ZSRS (gdzie niektóre miasta zamiast sowieckich trolejbusów ZIU i SVARZ kupowały właśnie Skody - 1200 sztuk dostarczono do samego Kijowa), poza tym trolejbusy eksportowano do Afganistanu, Bułgarii, Indii, Polski, NRD i Norwegii. Niektóre egzemplarze Skody 9Tr są eksploatowane do dziś, co bardzo dobrze świadczy o jakości tej konstrukcji.
Do Polski Skody 9Tr importowano w latach 1962 – 1970. Jeździły one w Gdyni, Lublinie, Wałbrzychu, Warszawie, Poznaniu i Olsztynie. Ostanie egzemplarze tych trolejbusów zostały wycofane w 1981 roku.

W styczniu 2010 PKT Gdynia odkupiło jeden pojazd tego typu od Lubelskiego Towarzystwa Ekologicznej Komunikacji. Najkorzystniejszą ofertę na jego naprawę złożyła firma EKOVA ELECTRIC a.s z Czech. Trolejbus obsługuje obecnie linię sezonową 326.

Prototypy
W 1961 zbudowano prototyp 9TrL w wersji dwudrzwiowej, który był eksploatowany pod numerem 194 w Pilznie do 1976. W 1962 zbudowano prototyp 9TrP z hydropneumatycznym zawieszeniem, który eksploatowano w Děčínie w latach 1965-1969, zaś zezłomowano w 1970. W 1970 zbudowano pierwszy prototyp 9TrT z unowocześnionym osprzętem elektrycznym, który był eksploatowany w Pilźnie do 1983. W 1972 powstał drugi prototyp 9TrT, eksploatowany w Brnie do 1989.

Eksploatacja w Warszawie
Z 239 dostarczonych trolejbusów 77 sztuk (32%) trafiło do Warszawy. W 1964 roku liczba skód dziewiątek przeważyła nad liczbą ósemek.

3-drzwiowy, 11-metrowy trolejbus z szeregowym silnikiem prądu stałego posiadał solidną konstrukcję. Karoseria została wykonana jako samonośna. W porównaniu do modelu 8Tr nadano nadwoziu bardziej okrągłych kształtów - zaokrągleniu uległ przód, ściana boczna, gięta była również szyba przednia. Silnik o mocy ciągłej 110 kW umieszczono pomiędzy osiami, pod podłogą. Napęd z niego przenoszony był do przekładni głównej tylnej osi. Aparaturę sterującą umieszczono w szafie pomiędzy maską a kabiną kierowcy. Za odchylanymi na bok drzwiczkami znalazły się: styczniki obwodu głównego, styczniki pomocnicze oraz sterownik.

Trolejbus posiadał sterowanie samoczynne. Kierowca załączał jedynie pedał jazdy, a połączony z nim kontroler uruchamiał kolejne styczniki, odłączające oporniki i zwiększające napięcie w silniku. Oporniki rozruchowe umieszczano na dachu. Przetwornica obniżająca napięcie na potrzeby oświetlenia, elementów sterowania i ogrzewania znalazła się pod podłogą. Trolejbus posiadał zawieszenie na resorach piórowych.

We wnętrzu umieszczono fotele w układzie 2+1. Wentylację zapewniały klapy dachowe i przesuwne partie okien bocznych. Skody 9Tr wykazywały kilka przewag nad dostarczanymi w tym samym czasie Jelczami 272 MEX - w środku było ciszej, podłoga znajdowała się nieco niżej, a wsiadać można było trzema drzwiami, podczas gdy w Ogórku były tylko 2 drzwi.

67 trolejbusów dostarczonych w latach 1962-1967 z powodzeniem obsługiwało linie trolejbusowe. Udział trakcji trolejbusowej w przewozach nie był znaczący, sieć obejmowała część ulic w Śródmieściu i docierała do niektórych dzielnic. Trolejbusy zapewniały jednak sprawną obsługę śródmieścia - w szczytowym 1962 roku sieć obsługiwało 7 linii kursujących z imponującymi, kilkominutowymi częstotliwościami. Podczas gdy jeszcze w 1964 roku planowano budowę nowych tras trolejbusowych, rok 1968 przyniósł gwałtowną zmianę polityczną i zaprzestano starannego utrzymania trakcji trolejbusowej. Opracowano też plan likwidacji trolejbusów, który konsekwentnie realizowano. Nagłaśniane w prasie wypadki z udziałem trolejbusów miały przekonać publikę do "jedynej słusznej" decyzji, która z początku stanęła w obronie trolejbusów. W 1969 roku rozpoczęto kasacje 7-letnich, jeszcze niewyeksploatowanych trolejbusów. Linie szybko zawieszano, równie bezzwłocznie likwidując sieć trakcyjną.

W 1973 roku ostatnie 6 z 31 trolejbusów przekazano do Lublina, jednakże również i tam planowano likwidację sieci. W tym samym roku ostatecznie zakończono eksploatację trolejbusów w Warszawie, kasując cały pozostały tabor. Rok później rozpoczął się kryzys paliwowy, który uzmysłowił jak pochopną decyzją była likwidacja trakcji trolejbusowej.

Jeden z trolejbusów pozostawiono i zachowano na historyczny. Przekazano go do Muzeum Techniki, niestety przepadł on w wirze historii. Część podzespołów z trolejbusów była jeszcze przechowywana w magazynach MZK. Silnik z trolejbusu 9Tr, a także inne podzespoły, wykorzystano do zbudowania elektrycznego Jelcza-Berlieta PR100.

Dane techniczne
Producent: Škoda, Ostrov, Czechosłowacja
Okres produkcji: 1958–1981
Wyprodukowanych: 7372 egz.
Nadwozie: Wysokopodłogowy trolejbus klasy MAXI
Zasilanie: 600 V DC
Liczba drzwi: 3
2
Układ drzwi: 4-4-4
4-0-4
Liczba miejsc siedzących: 23-26 (3-drzwiowy)
39-41 (2-drzwiowy)
Liczba miejsc stojących: 42-46 (3-drzwiowy)
29-31 (2-drzwiowy
Liczba miejsc ogółem: 68-69 (3-drzwiowy)
70 (2-drzwiowy)
Silnik trakcyjny: typu 3AL 2943rN, szeregowy
Moc ciągła: 110-120 kW (150-163 KM)
Długość: 11 000 mm
Szerokość: 2500 mm
Wysokość: 3250 mm
Rozstaw osi: 5400 mm
Masa własna: 8900-9600 kg
Masa całkowita: 16 150 kg
Prędkość maksymalna: 60 km/h
Poprzednik: Škoda 8Tr
Następca: Škoda 14Tr

(C) Wikipedia.org
Omni-Bus.eu
LuBus.info
Flickr.com
Skoda-Club.net