JaTB-2 to typ dwuosiowego trolejbusu, wytwarzanego w latach 1937–1938 w Jarosławskich Zakładach Samochodowych (Ярославский автомобильный завод (ЯАЗ) - stąd charakterystyczne 3 litery na masce). Skrót „JaTB” pochodzi od rosyjskich słów Jarosławskij trollejbus.

Konstrukcja
JaTB-2 stanowi rozwinięcie konstrukcyjne modelu JaTB-1, produkowanego w latach 1936–1937. W stosunku do poprzednika zmieniono drewniane nadwozie na stalowe i zabudowano kabinę kierowcy szafą z aparaturą elektryczną (stycznikami i innymi elementami). Ponadto napęd z przedniej osi przeniesiono na tylną.

JaTB-2 to dwuosiowy wysokopodłogowy trolejbus z nadwoziem o krótkim zwisie przednim i o konstrukcji drewnianej, obłożonej z zewnątrz poszyciem ze stali. Do wnętrza przedziału pasażerskiego prowadziło dwoje dwuskrzydłowych drzwi otwieranych ręcznie. Cechą charakterystyczną było umiejscowienie pierwszych drzwi nie przed pierwszą osią, lecz za nią, co wynikało z konieczności zapewnienia odpowiedniego nacisku na oś, dla umożliwienia kierowania trolejbusem - pojazd nie posiadał układu wspomagania kierowniczego i skręcanie kół wymagało w nim nie lada krzepy. Trolejbus posiadał specyficzną sylwetkę nadwozia, z pochyloną, łamaną w połowie ścianą przednią z dwoma okrągłymi reflektorami i odwijającą się ścianą tylną, nawiązującą w pewnym stopniu do stylistyki włoskich trolejbusów. Również rozwiązania techniczne były podobne do stosowanych we Włoszech (rozstaw osi, długości zwisów - trolejbusy Fiat 668, Alfa Romeo z lat 1930-tych). Napęd, przenoszony poprzez wał napędowy na most napędowy z przekładnią główną ślimakową, stanowił umieszczony między osiami pod podłogą, jeden szeregowo-bocznikowy silnik trakcyjny prądu stałego o mocy 60 kW. Prąd pobierany był z przewodów trakcyjnych za pomocą pałąków z rolkowymi ślizgaczami.

Druga wojna światowa przyniosła wielkie trudności w funkcjonowaniu komunikacji miejskiej. W przedsiębiorstwach komunikacyjnych brakowało pracowników, werbowanych do wojska, cała produkcja gospodarcza przestawiana była na potrzeby zbrojeniowe, a zaopatrzenie frontu miało priorytet. W rezultacie szybko zaczynało brakować części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych, przez co eksploatacja taboru stawała się wręcz rabunkowa. Front przechodzący przez miasta często wiązał się z ogromem zniszczeń, tabor bywał uszkodzony, jednakże w niektórych miastach duża jego część pozostawała niezniszczona. Typowym zjawiskiem było swobodne dysponowanie taborem zajętym przez okupanta i wysyłanie go do innych miast. W ten sposób jeszcze w trakcie wojny kijowskie trolejbusy JaTB-2 i JaTB-4 trafiły do Gdyni i Kaliningradu. Sytuacja odmienna wystąpiła po przełamaniu się frontu na korzyść aliantów. Wówczas to Polska znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego i to w Moskwie zaczęto podejmować decyzje, również odnośnie komunikacji miejskiej.

Ponieważ trakcja trolejbusowa była w Związku Sowieckim modna, trolejbusy JaTB były produkowane w dużych ilościach i trafiły do wielu miast. Największa ilość JaTB kursowała oczywiście w Moskwie, obsługiwały one też system trolejbusowy w Kijowie.

Dostawy
Państwo Miasto Lata dostaw Liczba Numery taborowe
ZSRS Kijów 1938 6 22–27
Leningrad 1938 18 110–127
Moskwa 1937–1938 119
Łączna liczba: 143
Uwaga: Wykaz miast, do których dostarczono trolejbusy JaTB-2, nie jest kompletny. Nie uwzględnia również miast, które otrzymały używane trolejbusy.

Eksploatacja

Legnica
W 1952 r. Legnica otrzymała z Warszawy dwa trolejbusy typu JaTB-2. Z uwagi na trudności związane z zasilaniem sieci trakcyjnej jednocześnie kursował tylko jeden trolejbus. W związku z trudnościami w obsłudze systemu został on zlikwidowany 31 grudnia 1956 r. Jeden trolejbus JaTB-2 zezłomowano, a drugi przekazano do Poznania.

Lublin
W 1953 r. do Lublina sprowadzono łącznie około 12 używanych trolejbusów JaTB-2, przy czym część trolejbusów pochodziła bezpośrednio z Warszawy, a część pierwotnie trafiło z Warszawy do Gdyni i dopiero potem do Lublina. Z powodu trudności z dostępem do części zamiennych i złym stanem technicznym nadwozi stopniowo wycofywano je z eksploatacji. Ostatni trolejbus zakończył służbę liniową prawdopodobnie w 1960 r.

Warszawa
W 1944 r., po Powstaniu Warszawskim, Warszawa legła w gruzach. Odbudowujące się miasto potrzebowało transportu. W 1946 r. Związek Sowiecki, który kontrolował wówczas polskie tereny, ofiarował stolicy 30 używanych moskiewskich trolejbusów JaTB-2 i sieć trakcyjną, z sugestią wprowadzenia w Warszawie komunikacji trolejbusowej. Było to zresztą zgodne z panującymi w ZSRS trendami, gdzie już w latach 1930-tych w miejsce tramwajów wprowadzano trolejbusy, uznając je za najlepszy środek transportu w strefie śródmiejskiej. Pojazdy były w nie najlepszym stanie technicznym i wymagały remontów. Po naprawach i przemalowaniu w barwy biało-czerwone do ruchu skierowano 24 egzemplarze. Z powodu częstych usterek i braku części zamiennych trolejbusy JaTB-2 stopniowo wycofywano z eksploatacji. Ostatni trolejbus tego typu zakończył kursowanie w 1952 r.

Dane techniczne
Producent: Jarosławskij Motornyj Zawod, Jarosław, ZSRS
Okres produkcji: 1937-1938
Wyprodukowanych: 143 egz.
Nadwozie: Wysokopodłogowy trolejbus klasy MIDI
Zasilanie: 550–600 V DC
Liczba drzwi: 2
Układ drzwi: 2-2
Liczba miejsc siedzących: 35
Liczba miejsc ogółem: 55
Silnik: typu DTB-60, szeregowo-bocznikowy prądu stałego
Moc maksymalna: 60 kW (82 KM)
Układ napędowy: silnik umieszczony miedzy osiami pojazdu, napędza koła tylne
Długość: 9500 mm
Szerokość: 2500 mm
Wysokość: 3365 mm
Rozstaw osi: 5200 mm
Zwis przedni: 1140 mm
Zwis tylny: 3110 mm
Prześwit: 660 mm
Wysokość podłogi: 760 mm
Masa własna: 8350 kg
Prędkość maksymalna: 50 km/h
Przyspieszenie rozruchu: 0,8 m/s2
Opóźnienie hamowania: 3,6 m/s2
Promień skrętu: JaTB-1
Poprzednik: JaTB-2
Następca: JaTB-3