BTR-40 (ros. Бронетранспортер БТР-40) – sowiecki kołowy transporter opancerzony o napędzie 4 x 4, opracowany i produkowany w Fabryce Samochodów im. W. Mołotowa (GAZ) w Gorki.
W 1947 roku w biurze projektowym zakładów GAZ pod kierunkiem W. A. Dedkowa rozpoczęto prace nad kołowym, dwuosiowym transporterem opancerzonym, o napędzie na wszystkie koła, który miał być następcą, wycofanego już z produkcji, samochodu pancernego BA-64B. Projekt transportera otrzymał oznaczenie BTR-40.
Głównym konstruktorem transportera był inż. W. K. Rubcow a współpracowali z nim inż. L. W. Kostikin i inż. P. I. Muziukin. Konstrukcja została oparta na terenowym samochodzie ciężarowym GAZ-63, który produkowany był od 1946 roku.
Konstruktorzy w transporterze BTR-40 zastosowali samonośne nadwozie, co było nowością w produkowanych w ZSRR pojazdach. Podwozie zastosowane w transporterze zostało skrócone w porównaniu do podwozia samochodu GAZ-63. Do jego napędu zastosowano także mocniejszy silnik. Układ przeniesienia napędu i sztywne mosty napędowe były identyczne jak w samochodzie GAZ-63. Zastosowano natomiast dodatkowo amortyzatory hydrauliczne do zawieszenia kół. Transporter wyposażony był w radiostację 10RT-12 o zasięgu 20-25 km.
Transporter BTR-40 był przystosowany do przewozu 2 członków załogi oraz 8 żołnierzy desantu.
Seryjna produkcję transportera BTR-40 rozpoczęto w 1948 roku. Produkowany był w wielu wersjach. Produkcję zakończono w 1960 roku, przy czym wersja przystosowana do poruszania się po torach kolejowych BTR-40ŻD była produkowana do 1969 roku.
Wersje produkcyjnePodstawowa wersja BTR-40. Był budowany w dwóch wariantach: uzbrojonej – z uzbrojeniem składającym się z 2 sprzężonych wielkokalibrowych karabinów maszynowych kal. 14,5 mm ustawionych na obrotowej podstawie i osłoniętych z przodu i z boku płytami pancernymi
bez uzbrojenia stałego (ta wersja stanowiła podstawę produkcji seryjnej)
BTR-40A – zmienione ukształtowanie pancerza, uzbrojona w dwa sprzężone karabiny maszynowe kal. 14,5 mm. Opracowana w1950 roku.
BTR-40W – zastosowano w nim koła o regulowanym ciśnieniu w oponach. Opracowana w 1956 roku
BTR-40B – wersja całkowicie opancerzona, także szczelnym pancerzem od góry. Transporter posiadał urządzenie filtrująco-wentylujące oraz inne wyposażenie umożliwiające wykorzystanie go w strefie skażonej działaniem broni nuklearnej, chemicznej lub biologicznej (broń ABC). W tej wersji zastosowano także podstawę do zamontowania karabinu maszynowego o kal. 12,7 mm lub 14,5 mm, choć w standardowej wersji nie był on uzbrojony, a do walki służyło tylko uzbrojenie żołnierzy desantu. Transporter w tej wersji był przeznaczony do działań zwiadowczych. Opracowana w 1957 roku
BTR-40ŻD – wersja przystosowana do jazdy po torach kolejowych. Do jazdy po szynach służyły dodatkowe małe koła montowane z przodu i z tyłu na specjalnych wspornikach. Opracowana w 1959 roku.
Typ 55 - transporter BTR-40 produkowany na licencji w Chinach.
SłużbaTransporter opancerzony BRT-40 od momentu wejścia do produkcji seryjnej w 1948 roku był wprowadzany do służby w armii radzieckiej. Pod koniec 1949 roku zaczęły go także otrzymywać inne armie państw bloku wschodniego, w tym także Polska, gdzie był podstawowym typem transportera opancerzonego. Użytkowany był w tych armiach do początków lat siedemdziesiątych. Według niepewnych źródeł Polska posiadała 60 transporterów BTR-40.
Pod koniec lat pięćdziesiątych i na początku sześćdziesiątych transporter ten sprzedawany był również do państw arabskich i afrykańskich.
Z uzbrojenia Armii Rosyjskiej, transportery zostały wycofane w roku 1993.
Według danych z 2010, pojazdy typu BTR-40 pozostawały w uzbrojeniu (choćby formalnym) następujących państw:
Afganistan
Burundi - 20 szt.
Wietnam
Gwinea - 16 szt.
Gwinea-Bissau - 35 szt.
Izrael - 6 szt.
Indonezja - 80 szt.
Jemen - 60 szt
KRL-D
Kuba
Laos
Mali - 30 szt.
Syria
Tanzania
W muzeach Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
Muzeum im. Orła Białego w Skarżysko-Kamiennej
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie - Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, Fort Czerniaków
Dane techniczne Państwo: ZSRS
Producent: Gorkowskij Awtomobilnyj Zawod im. W. Mołotowa (GAZ), Gorki (Niżny Nowogród), ZSRS
Użytkownicy: ZSRS, Afganistan, Albania, Burundi, Chiny, Egipt, Gujana, Indonezja, Iran, Izrael, Jemen, Kambodża, KRL-D, Kuba, Laos, Mali, Mongolia, NRD, Polska, Somalia, Sudan, Syria, Tanzania, Uganda, Wietnam
Typ pojazdu: transporter opancerzony
Trakcja: kołowa
Załoga: 2 + 8
Prototypy: 1947
Produkcja: 1948 – 1960
Wyprodukowanych: 8500 szt.
Silnik: typu GAZ-40, 4-suwowy, rzędowy, 6-cylindrowy
Układ zasilania: gaźnikowy, wolnossący
Moc maksymalna: 80 KM (58 kW) przy 3400 obr./min.
Przeniesienie napędu: mechaniczne
Pojemność zbiornika paliwa: 122 l
Pancerz: spawany z płyt walcowanych
przód 11-15 mm
bok 8-9 mm
tył 7 mm
podłoga 4 mm
dach 0-6 mm
Długość: 5000 mm
Szerokość: 1900 mm
Wysokość: 2200 mm
Prześwit: 400 mm
Rozstaw osi: 2700 mm
Rozstaw kół: 1600 mm
Masa własna: 4300 kg
Moc jednostkowa: 15 KM/t
Prędkość maksymalna: 80 km/h
Zasięg: 430 km (po drodze)
385 km (w terenie)
Kąt podjazdu: 30º
Ściany: 47 cm
Rowy: 35 cm
Głębokość brodzenia: 90 cm
Uzbrojenie: 1 km SGMB kal. 7,62 mm
broń osobista załogi i desant