Ferrum 47 (T3A, TKh49) to typ przemysłowych parowozów o układzie osi C (0-3-0) produkowany w latach 1948–1961 przez Fablok w Chrzanowie dla kolei przemysłowych. Nosił fabryczne oznaczenie typu T3A i znany był pod nazwą Ferrum 47, a przez użytkowników był oznaczany zgodnie z polskim systemem oznaczeń parowozów jako TKh. Jeden egzemplarz został na PKP oznaczony serią TKh49.

Historia
Parowóz typu T3A został zaprojektowany po II wojnie światowej w Fabloku w Chrzanowie na podstawie dokumentacji przedwojennej lokomotywy tych zakładów Ferrum 29 (T2A), wywodzącej się częściowo, w zakresie podwozia, z konstrukcji austriackiej. Nazwa typu pochodziła od Huty Ferrum, na której zamówienie wykonano pierwsze parowozy Ferrum 29, i roku opracowania. Powojenny typ T3A, powszechnie znany jako typ Ferrum 47, był uproszczony i tańszy w produkcji, wobec zwiększonego zapotrzebowania kraju na parowozy przemysłowe, powstawały bowiem nowe fabryki z dużymi bocznicami kolejowymi. Zrezygnowano z przegrzewacza pary, wskutek czego parowóz miał nieco niższą moc (400 KM wobec 450 KM), a w konstrukcji wprowadzono częściowo spawanie. Modyfikacją był Ferrum 724, różniący się szczegółami i o konstrukcji spawanej wraz z kotłem. W latach 1948–1961 wyprodukowano co najmniej 437 tych parowozów (sprawozdanie ogólne Fabloku mówiło o 480 sztukach, lecz nie jest to szczegółowo potwierdzone).

Konstrukcja
Dwie pierwsze osie były zamocowane na sztywno, przesuwna trzecia oś parowozu zapewniała kursowanie po łukach o promieniu 70 metrów. Silnik parowy bliźniaczy na parę nasyconą posiadał suwaki tłokowe o wewnętrznym wlocie pary oraz smarotłocznie Friedmanna. W parowozie zamontowano kocioł wyprodukowany przez Sosnowieckie Zakłady Budowy Kotłów. Kocioł z szerokim stojakiem półpromienistym ustawionym nad ostoją w specjalnym wykroju miał stalową skrzynię ogniową. Do zasilania kotła w wodę służyły dwa inżektory ssąco-tłoczące Friedmanna. Parowozy posiadały blaszaną ostoję wykonaną z ostojnic grubości 28 milimetrów zawieszoną na płaskich sprężynach. Połączenie sprężyn drugiej oraz trzeciej osi dawało czteropunktowe podparcie parowozu. Mechanizm napędowy z pojedynczą prowadnicą krzyżulcową i krótkim korbowodem napędzał drugą oś. Mechanizm parorozdzielczy Heusingera z podwieszonym wodzidłem wału nawrotnego i nawrotnicą śrubową. Parowóz tego typu może uciągnąć po prostym i poziomym torze pociąg o masie 1550 t z prędkością 20 km/h, a na wzniesieniu 30 ‰ z tą samą prędkością pociąg o masie 130 t.

Eksploatacja
Pierwsze 17 parowozów zostało wyprodukowanych w 1948 roku, a ogółem wiadomo o dostarczeniu do polskich odbiorców 371 parowozów. 66 dalszych wyprodukowano na eksport – do kolei przemysłowych w Chinach (60 w latach 1958–60), Rumunii (3 w 1953 roku) i na Węgrzech (3 w 1959 roku). Trafiały głównie do kopalni i hut, a ponadto do cementowni, zakładów chemicznych i innych dużych zakładów przemysłowych. Parowozy eksploatowano na bocznicach zakładów przemysłowych do połowy lat 90. XX wieku. Przez użytkowników parowozy były oznaczane symbolem serii TKh, zgodnym z polskim systemem oznaczeń parowozów, połączonym z numerem fabrycznym parowozu lub kotła.

Maszyny z numerami fabrycznymi 4027 (1954 rok) i 5584 (1960 rok) były ostatnimi parowozami eksploatowanymi w Warszawie. Parowóz TKh 5695 eksploatowany dawniej w hucie Florian w Świętochłowicach w 1996 roku został eksponatem skansenu w Chabówce i jedynym parowozem tego typu na inwentarzu PKP, oznakowany jako TKh49-1, a zarazem ostatnim parowozem przejętym przez PKP.

Lista parowozów typu Ferrum zachowanych w Polsce
TKh Ferrum zachowane w Polsce (stan na 23 listopada 2021).
Pojazd Rok produkcji Producent Miejscowość Stan
TKh 643 1949 Fablok Jaworzyna Śląska eksponat
TKh 2191 1950 Fablok Białowieża eksponat
TKh 2873 1951 Fablok Pyskowice wrak
TKh 2942 1951 Fablok Węgliniec pomnik
TKh 2949 1952 Fablok Skierniewice eksponat
TKh 05353 1953 Fablok Wrocław sprawny
TKh 3140 1954 Fablok Kościerzyna eksponat
TKh 3145 1954 Fablok Sosnowiec pomnik
Huta Szczecin 6 1958 Fablok Szczecin pomnik
TKh 4027 1955 Fablok Karsznice eksponat
TKh 0175 1957 Fablok Chabówka eksponat
TKh 5376 1956 Fablok Jarocin wrak
TKh 5380 1956 Fablok Pyskowice wrak
TKh 5564 1956 Fablok Toruń pomnik
TKh49-1 1961 Fablok Chabówka eksponat
TKh 5697 1961 Fablok Pyskowice eksponat
TKh 5699 1961 Fablok Tczew pomnik

Parowozy TKh 49 za granicą:
Po 1990 roku przynajmniej 9 parowozów tego typu zostało sprzedanych jako eksponaty lub na koleje turystyczne za granicę, głównie do Wielkiej Brytanii, między innymi:

TKh49 nr 4015 "Karel", rok prod. 1947. Fablok. Lokalizacja - Bitton, Wielka Brytania, parowóz używany na turystycznej kolei Avon Valley Railway.
TKh nr 5374, rok prod. 1959, użytkowana od 1959 roku do końca lat 80. XX w. w Hucie im. Marcelego Nowotki w Ostrowcu Świętokrzyskim, od 1992 w Wielkiej Brytanii (Plymouth).

Dane techniczne
Państwo: Polska
Typ/Seria: Ferrum 47
Inne oznaczenia: T3A, TKh49, TKh
Producent: Fablok, Chrzanów, Polska
Okres produkcji: 1948-1961
Wyprodukowanych: 480 egz.
Eksploatacja: 1948-połowa lat 90.
Trakcja: parowa
Szerokość toru: 1435 mm
Operator: zakłady przemysłowe, PKP
Układ osi (międzynarodowy): C
Silnik: 2 cylindry, para nasycona
Całkowita powierzchnia ogrzewalna kotła: 100 m²
Powierzchnia rusztu: 1,7 m²
Nadciśnienie pary w kotle: 13 atm
Średnica cylindrów (wysokoprężnych i niskoprężnych): 460 mm
Skok tłoków: 540 mm
Moc: 400 KM (294 kW)
Rozrząd: Heusinger
Długość całkowita (bez doczepianego tendra): 9170 mm
Szerokość: 2880 mm
Wysokość: 3675 mm
Stały rozstaw osi: 3400 mm
Średnica kół napędnych: 1150 mm
Masa własna: 34 800 kg
Masa służbowa (bez tendra): 44 400 kg
Pojemność zasobnika na węgiel: 2500 kg
Pojemność zbiornika wody: 5 m³
Maksymalny nacisk osi: 14 800 kg
Maksymalna siła pociągowa: 77 kN (7850 kG)
Prędkość konstrukcyjna: 40 km/h
Minimalny promień łuku: 70 m